1838’de bugün, Fransız asıllı Alman yazar ve şair Adalbert von Chamisso hayatını kaybetmişti. Ülkemizde pek çokları yanında Sabahattin Ali’nin de çevirdiği Peter Schlemihl’in Garip Hikâyesi ile tanınan Chamisso, sadece edebiyat insanı değildi. Dünyayı dolaşıp biyolojik araştırmalar yapan bir bilim insanıydı da. Bu anlamda Homo Universalis kimliğini hakkını vererek taşıyanlardandı. Chamisso, uzmanlaşmanın zorunluluk olarak görülmediği bir çağın simgelerindendir.
Ailesi, Fransız Devrimi’nden kaçıp Almanya’ya sığınmıştı, yani o da mülteciydi. Almanya’da büyüdü, Almanca yazdı, Alman olduğunu kanıtlamaya uğraştı ama yeni vatanı için hep Fransız kaldı. Bugün olsa büyük zenginlik olarak görülen çift dillilik, yaşadığı dönemde Chamisso’nun laneti oldu. Almanların gözünde Fransız, Fransızların gözünde Almandı. Yersiz yurtsuz aydınların ilk örneklerinden biri sayılsa, yeridir.
Oysa iki dile birden hâkim olmak, Peter Schlemihl’in ve Türkçeye henüz bütünlüklü olarak çevrilmemiş şiirlerinin yazılmasında Chamisso’ya öndelik olmuştu. Peter Schlemihl, Goethe’nin Faust’u üzerinden uzun yıllar geçmeden yazılmış, Şeytan çeşitlemelerine çok şık bir katkıdır: Üne ve zenginliğe kavuşmak isteyen bir genç, gölgesini Şeytan’a satar! Hem doğduğu hem yaşadığı ülkede yabancı sayılan, deyim yerindeyse yere sağlam basamadığı için gölgeden yoksun kalan Chamisso’nun kişisel trajedisi de bu romanda sezilmektedir.
Şunu da eklemeden bitirmeyelim: Chamisso adına, Almanya’nın saygın edebiyat ödüllerinden biri verilmektedir. İki dilde birden yazan sanatçılara verilen bu ödülü, Almanya’da yaşayan yazarlarımızdan da kazananlar olmuştur. Örneğin 1985’de verilen ilk Chamisso ödülünü Refik Schami ile Aras Ören paylaşmıştır. Yüksel Pazarkaya, Feridun Zaimoğlu, Güney Dal ve Emine Sevgi Özdamar, ödül kazanan yazarlarımızdan sadece birkaçıdır.
Yazan: Yekta Majiskül
İlk yorum yapan siz olun