İçeriğe geçmek için "Enter"a basın

Sovyet İmparatorluğu’nun En Güzel Eseri “Chervonets”

1.) Sovyetler Birliği’nin Kısa Tarihi

    I. Dünya Savaşı’nda Rus İmparatorluğu zor ve kötü günler geçiriyordu. Çanakkale Savaşı’nın Türklerce kazanılması ve İtilaf grubunun Rusya’ya yardım ulaştıramaması sonucu Rusya İmparatorluğu dağılmanın eşiğindeydi. Rusya hem birden fazla cephede çarpışıyor hem de ekonomik sıkıntılar çekiyordu. Halk fakirdi ve cahildi. Rusya’nın büyük çoğunluğu köy olarak nitelendiriliyordu ve çok ciddi bir topraksız ve sömürülen köylü sorunu mevcuttu. İşçilerin durumu da oldukça kötüydü, sağlıksız şartlarda ve emeklerinin karşılığını tam olarak almadan çalışıyorlardı. İşte bu ortamda “Bolşevikler” ortaya çıktı. Bolşevikler Karl Marx ve Friedrich Engels’in ortaya koyduğu “Komünist Manifesto” yu kendilerine rehber edinerek Rusya’da işçi ve çiftçilerin öncülüğünde bir sosyalist / komünist devlet kurmak istiyordu. Bolşeviklerin lideri Vladimir İlyiç Lenin idi. Troçki, Stalin, Kalinin de sosyalist devrimde önemli rol oynayacaklardı.

    Ekim 1917’de Bolşevik-Menşevik çekişmesi Bolşeviklerin lehine döndü ve Moskova’da Bolşevikler “Askerlerin ve İşçilerin Sovyeti” ni ilan ettiler. Rus İmparatorluğu resmen yıkılmıştı, artık Sovyet Rusya vardı. Bolşevikler Çar II. Nikola’yı ve tüm ailesini kurşuna dizerek infaz etmişlerdi. Bolşevikler ile Menşevikler arasındaki savaş (ki bana kalırsa buna Rus İç Savaşı diyebiliriz) 1923 yılına dek sürdü.  1923 yılında Lenin önderliğindeki Sovyet Ordusu Çarlık Rusya’sından kalan tüm askeri birlikleri ya yok etti ya da teslim olmaya zorladı. Kurulan “Sovyet Devrim Mahkemeleri” nde binlerce kişi yargılandı ve infaz edildi. Bu sayede devrimin halka mal olması ve devrimin yerleşmesi sağlandı. Sovyet rejimi ülkeyi otoriter bir şekilde 1990’lı yıllara kadar yönetecekti.

    Bolşevikler iktidarı ele geçirdikleri 1917 yılında Rusya’nın  I.Dünya Savaşı’ndan çekilmesini sağladılar ve Brest Litovsk Antlaşması’nı imzaladılar. Çarlık Rusya’sının yaptığı tüm gizli antlaşmalar Bolşevikler tarafından dünyaya ilan edildi ve Rusya böylelikle resmen I.Dünya Savaşı’ndan çekilmiş oldu. Rusya; Finlandiya, Litvanya, Polonya, Ukrayna, Batum, Kars ve Ardahan’ı bırakmak zorunda kaldı. Sovyet devriminden sonra Sovyet rejiminin Türkiye’ ye olan ilgisi de artacaktı. Sovyet rejimi Türkiye’de Mareşal Kemal Atatürk önderliğinde yürütülen Türk Ulusal Kurtuluş Savaşı’na da sempati besliyordu. Her iki devrimde antiemperyalist nitelikler barındırıyordu, her iki devriminde temel amacı emperyalizme karşı çıkmaktı. Türk Ulusal Kurtuluş Savaşı boyunca Sovyet rejimi ile Kemalist rejim arasında dostane ilişkiler gelişti, Sovyetler Türk Devrimi’ne silah,cephane,altın ve petrol yardımında bulundu. Sovyet rejiminin Türk Devrimi’ne katkıları göz ardı edilemeyecek kadar önemlidir.

    Ekim 1917-Ocak 1924 yılları arasında sosyalist devrimin lideri Lenin yönetimde idi. Ocak 1924’te Lenin’ in ölmesiyle yerine Stalin geçti ve Stalin Sovyet Rusya’yı öldüğü tarih olan 1953 yılına kadar adeta demir yumrukla yönetti. II. Dünya Savaşı’nda Sovyet Rusya çok ağır yaralar aldı ancak savaşın kazanan tarafı da yine Rusya oldu. II.Dünya Savaşı’nın bitmesiyle Amerika Birleşik Devletleri ile Sovyet Rusya arasında soğuk savaş başladı ve soğuk savaş Sovyetler Birliği’nin dağılmasına dek devam etti. Hem ABD hem de SSCB çok ciddi miktarlarda nükleer başlık ve balistik füze üretti. Her iki devlette çok çeşitli biyolojik silahlar üzerinde çalıştı. Soğuk Savaş ile beraber uzay yarışı da başladı. Her iki devlette daha üstün teknolojiler üreterek uzaya hakim olmayı amaçladı. Soğuk Savaş bu sayede birçok bilimsel ve teknolojik gelişmelerinde ortaya çıkmasına sebep olacaktı.

    Stalin’ in 1953’te ki ölümünden sonra yerine 4 yıllık zorlu bir mücadele ile Nikita Kruşçev geçti. Kruşçev batı ile daha samimi ilişkiler kuruyor gibi gözüküyordu. Ama bir sorun vardı, Sovyetler Birliği ekonomik olarak küçülüyordu ve Batı ile olan yakın ilişkiler Sovyet ekonomisinin bir miktar liberalleşmesine sebep oluyordu. Sovyetlerin 1960’lardaki ekonomik politikaları Sovyet Rusya’ da ekonomik yavaşlamaya sebep olmuştu ve ekonomi giderek küçülüyordu. 1960 ve sonrasında yürütülen yanlış politikalar yüzünden Sovyet rejimi her geçen gün kan kaybediyordu. 

    Sovyetler Birliği’nin son başkanı Mihail Gorbaçov birliği ayakta tutmak adına iki önemli adım atmıştı. Uygulanan her iki yöntemde büyük Sovyet İmparatorluğu’nun adeta son çırpınışlarıydı. Bunlardan ilk uygulamaya sokulmuş olan Perestroyka (Rusça: перестройка, “Yeniden Yapılanma”), SSCB’de 1980’li yıllardan itibaren gerçekleştirilen ekonomik ve siyasi sistemi yeniden yapılandırma ve reform hareketleriydi. İlk olarak 1979’da Leonid Brejnev tarafından önerilmiş, dönemin devlet başkanı Mihail Gorbaçov tarafından desteklenmiş ve teşvik edilmiştir.  İkinci olarak uygulanan Glasnost (Rusça: гла́сность, “Açıklık”), Sovyetler Birliği’nin son döneminde Mihail Gorbaçov’un liderliğinde ülkede bilhassa ekonomik sorunlara son vermek amacıyla uygulanmış politikaların tümüne verilen addır. 1985’te uygulanmaya başlamış, Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla son bulmuştur. Nihayetinde tüm çabalar boşunaydı ve 1991 sonunda SSCB’nin dağıldığı ilan edildi.

2.) Sovyet İmparatorluğu’nun En güzeli Eseri “Chervonets”

    “Chervonets”  kelime anlamı olarak kırmızı/kızıl altın demektir. Bu tabir aslında Çarlık Rusya’sı zamanından kalma bir tabir idi. Çarlık Rusya’sı zamanında basılan altın paralar genellikle düşük ayarda altın içermekteydi, yani altın paraların alaşımı yüksek oranda bakır içermekteydi. Yüksek oranlı bakıra sahip altın para alaşımları da parlak sarı altın renginden ziyade kırmızı/kızıl bir renge sahipti, bundan dolayı da bu yüksek bakır alaşımlı altın paralara genel olarak “Chervonets” denilmekteydi.

    1917’ de ki Ekim Devrimi’nden sonra Sovyet rejimi para birimini değiştirmiş ve yeni bir ekonomik yol çizmişti. Değişen rejime yakışacak yeni bir altın para ihtiyacı ortaya çıkmıştı. İşte tüm bunların neticesinde yeni rejime ve devrime yakışacak süslü bir tasarıma sahip, aynı zamanda mesaj veren ve “kuvvetli devlet” imajı çizen karakteristik bir para tasarlandı ve basıldı. Basılan yeni paranın birimi de “Sovyet rublesi” yerine “Chervonets” olarak belirlendi. İlk basılan Chervonets devrimden 6 yıl sonra yani 1923 yılında basılacaktı.  SSCB’ nin dağılmasında önce en son 1982 yılında Chervonets basılmıştır ve bir daha orijinal baskısı olmamıştır.

    Chervonets bence Sovyet İmparatorluğu’nun bize en güzel katkısıdır. Tabii ki bunu bir nümismatist bakış açısı ile söylüyorum. Dünyada çok sayıda altın para koleksiyoneri bu parayı toplamakta ve saklamaktadır. Aynı zaman da hala yatırım amacıyla kullanılmaktadır. Rusya’ da ve çevre coğrafyada hala bir yatırım aracı niteliği taşımaktadır. Şu anda 405$ (işçilik payı ile beraber yaklaşık 2400 TL) civarında alıcı bulmaktadır. Hurda altın değeri ise 375$ (yaklaşık 2.207 TL) olarak seyretmektedir.  (NOT: Fiyatlar 10.10.2019 tarihindeki Amerikan doları kuruna göre hesaplanmıştır. 1$=5.8856 TL)

Resim-1: 1923 yılında basılan ilk Chervonets ile güçlü devlet, güçlü rejim mesajı veriliyordu.

Tablo-1: Chervonets’ lerin basıldığı darphaneleri ve baskı adetlerini gösteren tablo. (Kaynak: en.numista.com)

Resim-2: Şahsi koleksiyonumda olan 1976 Chervonets ön yüzü. Ön yüzde tohum eken bir çiftçi, solda saban ve sabanın arkasından doğan güneş görülüyor. Sağ tarafta ise endüstri tesisleri görülüyor. Buradan da anlayabiliyoruz ki Sovyet rejimi hem tarıma hem çiftçiye hem de endüstriye oldukça önem veriyordu.  Paranın ön yüzünde üst kısımda “ОДИН ЧЕРВОНЕЦ” yani 1 Chervonets yazıyor.

Resim-3: Şahsi koleksiyonumda olan 1976 Chervonets arka yüzü. Arka yüzün tam ortasında Sovyet rejiminin simgesi olan çekiç ve orak dikkati çekmektedir. Kenar yazısı “ПРОЛЕТАРИИ ВСЕХ СТРАН, СОЕДИНЯЙТЕСЬ !” şeklindedir ve sosyalizmin slogan cümlesi haline gelmiş “Bütün dünya işçileri birleşin !” anlamındadır. Arka yüzde yazanlarla da anlaşılacağı gibi SSCB tüm dünya emekçilerinin hamisi rolünü üstlenmektedir.

Resim-4: Şahsi koleksiyonumda bulunan 1976 Chervonets ön ve arka yüzü. Para oldukça estetik ve güçlü bir tasarıma sahiptir. 1976 Chervonets , Leningrad darphanesinde basılmıştır.

2.a.) Chervonets’ in Fiziksel Özellikleri

*Çap: 22.6 mm

*Kalınlık: 1.7 mm

*Ağırlık: 8.6026 g

*Metal: Altın (Au, 900/1000; %90 altın)

*Nominal Değer: 1 Chervonets (10 Sovyet Rublesi)

*Paranın Tipi: Dolaşıma girmemiş para (Non-circulating coin)

*Paranın Basıldığı Tarihler: 1923-1982

*Paranın Basıldığı Darphaneler: Leningrad ve Moskova

*Baskı Adedi: 1976 yılında 1.000.000 adet basılmış

*Kenar Tipi ve Yazısı: Pürüssüz, “1 ЗОЛОТНИК 78.24 ДОЛИ (ММД) ЧИСТОГО ЗОЛОТА”

“ 1 zolotnik 78.24 birim (MMD) saf altın”

KAYNAKÇALAR

1.) https://www.numisbids.com/

2.) https://goldiraguide.org/soviet-and-russian-chervonets-gold-coins/

3.) https://en.numista.com/

4.) https://www.celticgold.eu/en/10-rubel-chervonetz-gold-coin-russia.html

Yazan: Kadir Cesur

İlk yorum yapan siz olun

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir